Door Maarten Bremer

Minister Slob maakt zich grote zorgen over de effecten van de coronacrisis op leerlingen van het basis- en middelbaar onderwijs en kwam met steunmaatregelen. Het gevaar bestaat dat de aandacht daarbij bijna volledig uitgaat naar cognitieve vakken als taal, rekenen, Nederlands, Engels en wiskunde. Heel belangrijk, dat lijdt geen twijfel, maar er is meer. Onderwijs is immers meer dan kennis vergaren.

Goed onderwijs gaat ook over je ontwikkelen als persoon en over betekenis geven aan gezamenlijke tradities en praktijken. Die opdrachten van goed onderwijs mogen niet worden vergeten in het nationaal actieplan en dat hoeft niet ingewikkeld te zijn: op school is alles al voorhanden.

In veel beschouwingen en reportages wordt berekend hoeveel maanden jongeren hebben gemist en hoezeer ze achterop raken door de coronapandemie. Maar laten we niet vergeten om ook aandacht te schenken aan wat ze wél hebben geleerd.

De afgelopen maanden bevonden deze jongeren zich vaak buiten hun comfortzone en in mijn ervaring wordt juist daar het meest geleerd. Niet over de Slag bij Nieuwpoort of integraalrekenen. Wel over henzelf, over het belang van contact en over de beperkingen die het scherm van laptop of pc in zich draagt. Ze leerden kritisch denken over de waarde van naar school gaan; ze zijn een stuk media-wijzer geworden, deden andere manieren van samenwerken op. Er is vast nog veel meer.

Wij hoeven niet te bedenken wat deze jongeren hebben geleerd. Wel is het aan ons om hen te helpen die leeruitkomsten vorm te geven, na te denken over wat het hun heeft gebracht en welke betekenis dat voor hen heeft. Dan kunnen ze tróts zijn op wat ze hebben meegemaakt en geleerd in deze unieke periode, in plaats van steeds te moeten horen dat ze achterlopen of een ‘corona-diploma’ krijgen. Wat mij betreft krijgen ze voor dit leerresultaat allemaal sowieso een 9 of een 10; dit neemt niemand ze meer af.

Hoe kunnen we jongeren helpen in te zien wat ze hebben geleerd van wat ze meemaakten? Kunstvakken zijn bij uitstek geschikt om betekenis te geven aan ervaringen die diepe indruk achterlieten, en ook om emoties een plaats te geven en te delen. Uit ervaring weten wij dat kinderen en jongeren die ervaringen heel goed kunnen vangen in bijvoorbeeld een songtekst, een fotoreeks of een ‘spoken word’-gedicht. Zo kunnen ze, naast al het geleerde, ook uiting geven aan de geleden eenzaamheid tijdens corona, de saaie weken thuis, de struggle om toch aan je huiswerk te gaan. Geholpen en gestimuleerd door een kunstvakdocent zullen er rake, ongemakkelijke, mooie en ontroerende dingen worden gemaakt.

Het mooie van kunst is dat je het kunt delen en vaak ook samen maakt. Leerlingen kunnen elkaar straks – als ze weer op school mogen zijn – laten zien, horen, voelen, ervaren wat ze hebben meegemaakt. Samen vorm en betekenis geven aan wat ze leerden in deze ingewikkelde tijd bevordert hun mentale gezondheid.

Ik stel mij een periode van projectweken voor, waarin alle leerlingen iedere middag, na de cognitieve vakken in de ochtend, op school werken aan hun kunstwerk, alleen of met elkaar, met kunstvakdocenten (en stagiaires!) om hen te helpen.

Er wordt op die manier toegewerkt naar een middag of avond, waarin je elkaars muziek, breakdance of videoclip kunt beleven. Een evenement waarin de leerlingen elkaar hun eigen verhaal van de coronapandemie vertellen, op de vele manieren die de kunsten ons bieden. Iedere school geeft het op zijn eigen manier vorm: in de aula, rond een kampvuur, in een kerk… het maakt niet uit.

Zo’n evenement kan tegelijkertijd het overgangsritueel zijn waarmee de school de ‘online-only’-wereld achter zich laat en op weg gaat naar de volgende fase.

Bovenstaande is slechts één vorm van de vele manieren waarmee kunstvakken kunnen bijdragen aan de bijzondere opgave voor het onderwijs na corona. Daarom de oproep aan minister Slob en zijn ambtenaren om van de kunstvakken geen voetnoot te maken in het nationaal actieplan, maar ze juist in te zetten voor onderwijs waarmee leerlingen verwerken wat ze het afgelopen jaar hebben beleefd en geleerd. Het gaat prachtige dingen opleveren en er gaat veel geleerd worden. Dat past bij goed onderwijs. Dat is de kracht van kunst.

Dit artikel verscheen eerder in NRC