Luister alle CultuurDeelJe-podcasts

Bekijk ons lobbyondersteuningsprogramma: CultuurDeelJe

Introductie
#stoplokalebezuinigingen
Laat van je horen
Olievlek-hashtag
Steun van organisaties
Wat kan je doen
Afsluiting

Bas Verberk
Welkom bij de CultuurDeelJe-podcast. Een podcast van LKCA waarin ik in gesprek ga met mensen in en rond de politiek. Op donderdag 2 juli vindt er in de Tweede Kamer een overleg plaats over de financiële verhoudingen tussen de verschillende overheden. Veel gemeenten zitten momenteel in financieel zwaar weer. Hoe komt dat eigenlijk? En wat heeft de landelijke overheid daar mee te maken? Ik ga daarover in gesprek met Marinka Mulder, wethouder Financiën van de gemeente Renkum en initiatiefnemer van de actie ‘Stop lokale bezuinigingen’.

Bas Verberk
Mijn gast van vandaag is Marinka Mulder. Marinka is wethouder in Renkum. En Marinka, jij bent eigenlijk op ons pad terecht gekomen omdat wij op twitter een tweet van jou voorbij zagen komen ‘hashtag stoplokalebezuinigingen’. Kun jij misschien vertellen waar die tweet over ging?

Marinka Mulder
Die tweet die gaat over de situatie waar veel gemeenten zich nu in bevinden, namelijk dat na al een aantal jaren fors te moeten hebben bezuinigd, we nu weer voor nieuwe bezuinigingen staan. En bezuinigen op zich kan natuurlijk. Je kan nieuwe keuzes maken maar nu raakt het wel echt aan wat voor inwoners ontzettend belangrijk is in hun gemeente, zoals bijvoorbeeld de bibliotheek, het zwembad, het theater. En vooral ook omdat we met elkaar tegen een grote, misschien wel de grootste economische recessie aankijken, denk ik dat het goed is om nu die problemen die gemeenten hebben te adresseren om het Rijk ervan te overtuigen dat er meer geld naar gemeenten toe moet.

Bas Verberk
Oké. Maar jij bent zelf wethouder, toch?

Marinka Mulder
Dat klopt, ja.

Bas Verberk
En hoe komt het dan dat een wethouder op twitter, zeg maar, actie moet gaan voeren tegen bezuinigingen. Terwijl je, zou je toch denken, als wethouder er zelf toch gewoon voor kan kiezen om dan niet te bezuinigen?

Marinka Mulder
Nee, dat kan niet want wij zijn als gemeente verplicht om een sluitende begroting in te leveren. De provincie ziet daarop toe. Dus niet bezuinigen is dan geen optie. Als je gewoon minder geld binnenkrijgt dan je uitgeeft dan moet je bezuinigen. Dat hebben we dus ook al een aantal jaren gedaan en nu raakt het wel aan zo’n dieptepunt dat het onhoudbaar wordt. En dat zie je in heel het land. Dat is niet alleen de gemeente Renkum. Echt door hele land staat het water bij gemeenten aan de lippen. En ik hoopte met mijn actie ook andere gemeenten op te roepen om zich daarover uit te spreken. Want als we het blijven oplossen door steeds maar weer die nieuwe bezuinigingen door te voeren die vervolgens echt een verschraling zijn van voorzieningen in een gemeente, dan wordt het ‘Den Haag’ niet duidelijk wat nu precies het probleem is.

Bas Verberk
Oké. Maar ik ga dan toch nog even terug naar wat je net zei: “Je moet een sluitende begroting inleveren.” Dat betekent dus dat je net zoveel uitgeeft als dat er binnenkomt, hoor ik je ook zeggen. Kun je dan niet gewoon zorgen dat er meer binnenkomt of dat je minder uitgeeft. Kun je dat niet zelf bepalen?

Marinka Mulder
Ja, dat is zeker waar. Minder uitgeven is bezuinigen. De gemeente Renkum heeft bijvoorbeeld vorig jaar al bezuinigd op een zwembad en op de bibliotheek, vanwege die noodzaak. Meer inkomsten is voor een gemeente knap lastig want de enige manier is door de OZB te verhogen, dus de belasting die je bepaalt over een koophuis. Nou ja goed, dat is ook op een gegeven moment aan een grens. Dat wil je ook niet; je wilt ook niet mensen maar continu meer belasting laten betalen. Dus die beweegruimte van gemeenten is heel erg beperkt. Laten we zeggen dat 80% van onze inkomsten afhangt van het Rijk, van de Rijksoverheid. En daar gaat echt iets mis.
Het zijn eigenlijk drie problemen. We krijgen te weinig geld voor taken die we hebben gekregen in de zorg, de jeugdzorg en de Wmo (de Wet maatschappelijke ondersteuning). Er is een paar jaar geleden gekort op het gemeentefonds in zijn geheel om gemeenten ertoe te bewegen om op te schalen om grotere gemeenten te worden. Uiteindelijk is dat beleid losgelaten. Maar de korting, die opschalingskorting heet, die is gebleven en daar bovenop heeft de minister nu aangekondigd dat het geld voor gemeenten dat ze krijgen uit het gemeentefonds wordt herverdeeld. Dus op basis van nieuwe indicatoren wordt het geld over de gemeenten verdeeld. En dat betekent dat gemeenten van 100.000+ er iets op vooruit gaan. Maar gemeenten die kleiner zijn dan dat, die krijgen veel minder geld. En daar hebben we er nogal wat van in Nederland. Dus wat wij eigenlijk zeggen, en dat zeggen heel veel gemeenten, dat zegt de Vereniging Nederlandse Gemeenten nu ook, dat er echt geld bij moet want anders raken we echt het hart van gemeenten, zoals het zwembad, zoals de bibliotheek, zoals de cultuursector. Dat moeten we juist nu niet willen, kom met meer geld.

Bas Verberk
Oké. Dus als ik het goed begrijp dan komt 80% van het geld dat binnenkomt bij de gemeente, dus bij het Rijk vandaan. En kun je dan niet gewoon zeggen, want het is te weinig hoor ik je zeggen, kun je dan niet zeggen van, we hebben nu al een keer bezuinigd op het zwembad en de bibliotheek dus dat doen we nu niet meer. Dan gaan we nu bezuinigen op jeugdzorg en Wmo, wat je net zei. Want dat zijn de plekken die meer geld kosten dan je krijgt. Kun je dan niet gewoon zeggen, dan gaan we daar ook niet meer aan uitgeven dan we krijgen.

Marinka Mulder
Ja, dat doen we ook. Daar bezuinigen we ook op. Maar dat hebben we niet precies in de hand. Bijvoorbeeld in de jeugdzorg wordt een groot deel van de kinderen niet verwezen door de gemeenten, maar door de huisarts. Daar kan je best wel meer grip op krijgen door bijvoorbeeld afspraken te maken met die huisartsen. Maar daar heb je tijd voor nodig. En die tijd is er nu niet. Dus volgens mij is het ook onderkend door het Rijk dat er bij de jeugdzorg meer geld naartoe moet. Alleen ze stellen nu uit hoeveel geld er dan bij moet komen en tot die tijd moeten wij het toch zien op te lossen. En dan gaan we dus echt zaken afbreken, terwijl er misschien wel wat meer geld bijkomt. En dat zou toch echt doodzonde zijn.

Bas Verberk
En is het ook nog mogelijk om bijvoorbeeld dingen te combineren. Er zijn ook wel bewijzen voor dat bijvoorbeeld aan cultuur doen gezond is. En dat dat er misschien voor zorgt dat mensen minder snel gebruik gaan maken van dure zorg. Dat je zegt: We gaan het geld dat we krijgen voor zorg gaan we uitgeven aan cultuurparticipatie, want daarmee zorgen we er ook voor dat mensen gezonder zijn.
Is dat ook nog een optie?

Marinka Mulder
Ja, dat was wel de bedoeling van die zorgtaken naar gemeenten. Dat je veel meer zou kunnen inzetten op preventie, het voorkomen van problemen die er uiteindelijk toe leiden dat er die specialistische zorg in moet worden gezet. Dit is zo’n voorbeeld daarvan. Alleen krijgen wij daar helemaal de kans niet voor omdat er meteen met de decentralisatie van die taak een enorme korting werd opgelegd. We hebben helemaal de tijd niet gehad om die preventie goed in te richten om daarin te investeren. Maar al het geld gaat nu naar die dure specialistische zorg die we niet kunnen voorkomen omdat we daar, nogmaals, de tijd en de middelen niet voor hebben.

Bas Verberk
Ja, oké. En het gevolg is nu dat er dus een groep wethouders is of ook Statenleden of raadsleden, ik weet niet met hoeveel jullie zijn, die zeggen: “We gaan protesteren.” Die hebben nu plannen om te gaan protesteren in Den Haag. Kun je meer over die actie vertellen?

Marinka Mulder
Ja, er zijn door het hele land eigenlijk verschillende acties ontstaan omdat iedereen dus in deze zelfde problemen zit. Wij hebben de actie ‘Stop lokale bezuinigingen’ opgezet om eigenlijk ook mensen op te roepen, niet alleen wethouders, raadsleden of mensen die bij de gemeenten werken, maar juist ook de sectoren waar gemeenten mee samenwerken, dus de cultuursector maar ook de mantelzorgers, de sportsector. Laat nou van je horen wat er op het spel staat. Maak concreet duidelijk; dat kan door van je te laten horen op sociale media, dat kan door een brief te sturen naar Den Haag, door een mailtje te sturen naar een woordvoerder in de Tweede Kamer. Daarbij heeft een groep wethouders ook gezegd dat zij ook in Den Haag willen laten zien waar ze voor staan. Die gaan met een kleine groep daarnaartoe op 2 juli wanneer de Kamer daar met elkaar over spreekt. Maar door de coronamaatregelen is dat natuurlijk beperkt, dus we willen vooral van ons laten horen, onze stem verheffen op andere manieren. En op deze manier roepen we daartoe op.

Bas Verberk
Ja, want wat zijn dan de mogelijkheden? Is het zo dat de minister dan uiteindelijk die brieven ontvangt en leest en zegt: oké, ik heb het verkeerd ingeschat, jullie krijgen toch meer geld. Of is het zo dat er in een Kamerdebat bijvoorbeeld door Kamerleden uiteindelijk kan worden besloten om meer geld aan gemeenten te geven. Wie besluit dat uiteindelijk?

Marinka Mulder
Wij hebben al veel vaker, net als andere gemeenten, brieven gestuurd naar de minister. Daar lijkt weinig ruimte te zijn. Dus waar we ons nu op richten zijn de Tweede Kamerleden die op 2 juli met elkaar in dat debat gaan en een toezegging, of door middel van een motie, de minister kunnen vragen om echt te doen wat nodig is, namelijk dan wel tijdelijk dan wel structureel, het liefst natuurlijk dat laatste, extra geld naar gemeenten te doen.

Bas Verberk
Maar het is al volgende week. Het is vandaag 25 juni. En heb je al een beetje een beeld van of het gaat lukken? Of er partijen zijn die jullie oproepen gaan ondersteunen of dat er een motie komt en of die het misschien gaat halen?

Marinka Mulder
Er is toevallig deze week al in een ander debat, dat ging over de zorg, een motie ingebracht door Kamerleden om die problemen in de jeugdzorg en de Wmo, waar ik net over vertelde, om daar gemeenten meer geld voor te geven vanuit het Rijk. Die motie is gestaakt. De stemmen staakten, dus de helft was voor en de helft van de Kamer was tegen. Die wordt volgende week opnieuw in stemming gebracht. Dus wellicht dat daar verandering of toch nog wordt aangenomen. En we zien dus wel dat ook dit onderwerp in de Kamer leeft. Maar het is natuurlijk afwachten wat dat uiteindelijk voor resultaat oplevert.

Bas Verberk
Oké. Want dat debat op 2 juli is een ander debat dan deze motie die bij de zorg hoort, maar eigenlijk gaat het over hetzelfde?

Marinka Mulder
Ja, precies. Dus ik was wel heel blij dat het nu ook al geadresseerd wordt in de Tweede Kamer.

Bas Verberk
En jullie hebben dus een manifestatie buiten van actie daar rondomheen en ik las ook op de site van ‘Stop lokale bezuinigheden’ dat jij de initiatiefnemer bent van die actie. Kun je iets vertellen hoe zoiets ontstaat? Als je zomaar een tweet plaatst met zo’n hashtag dan wordt het niet meteen een heel breed gedragen actie. Dus wat voor stappen heb jij genomen om ervoor te zorgen dat er meer partijen bij aansloten om te zorgen dat dat geluid wat groter werd?

Marinka Mulder
We hebben er als College al vaker aandacht voor gevraagd dat die gemeenten in zulke financiële problemen zitten. En wat ik zag was dat er eigenlijk heel veel gemeenten dezelfde boodschap proberen uit te dragen. Maar dat het nergens echt samenkwam. Dus toen kwamen we op het idee om er een plek voor te maken waar gemeenten en iedereen die dus last heeft van die bezuinigingen tips kan krijgen om van zich te laten horen. Dus om op een heel laagdrempelige manier in feite de Tweede Kamer te beïnvloeden. Want dat is uiteindelijk wat ze willen doen. En omdat het denk ik ook is dat het in zoveel gemeenten speelt heel snel is opgepakt. Er waren raadsleden die moties gingen inbrengen en die zeiden tegen hun College: “Sluit je nu daarbij aan, spreek je ook uit.” Er waren gemeenteraden die hun maatschappelijke partners opriepen. De bibliotheek, het zwembad nogmaals, om van je te laten horen. En zo werd het eigenlijk, zonder dat we dat meteen hadden verwacht, best groot. En we proberen dus ook aan te sluiten bij oudereninitiatieven. Laten we elkaar nu vooral ondersteunen, want we hebben samen dezelfde boodschap. Dus bijvoorbeeld de plattelandsgemeenten, daar horen wij niet bij, maar de plattelandsgemeenten in Groningen en Overijssel hadden ook zo’n plan. En toen hebben we bedacht of we niet samen op moeten trekken. Dus op die manier wordt het dan steeds groter. En ik hoop dat dat dus gaat helpen voor volgende week.

Bas Verberk
Ja, mooi. Het is dus echt een beetje een ‘olievlek-hashtag’, zeg maar.

Marinka Mulder
Ja.

Bas Verberk
En waar ik dan nog wel benieuwd naar ben is dat de VNG natuurlijk eigenlijk de vertegenwoordigende partij voor gemeenten is. En nu ga je daar eigenlijk een beetje omheen met een eigen actie. Zo lijkt het althans. Dus hoe komt dat…Deed de VNG het niet goed of hoe komt het dat deze actie daar nog naast moest bestaan?

Marinka Mulder
Ik denk dat het alleen maar versterkend is aan wat de VNG ook al lange tijd doet. De VNG doet dat ook met een stille lobby omdat ze daar ook een bepaalde strategie in hebben. Maar de VNG heeft deze actie en die actie van gemeenten in nood, waar ik net over vertelde van die plattelandsgemeenten, ook omarmd en samen trekken we daar in op. We zijn in feite allemaal natuurlijk onderdeel van de VNG. Het is een vereniging. Maar ik denk wel dat in de lobby of in de belangenbehartiging de afgelopen jaren te weinig aandacht is geweest voor wat het nou ook betekende voor al die sectoren die afhankelijk zijn voor gemeenten: Who cares about de gemeenten, hè? Het is niet persé een populair onderwerp om nou meer geld uit te gaan geven aan een overheid. En daarom wilde ik aanvullend op wat er al aan belangenbehartiging gebeurt juist ook duidelijk maken wat de bezuinigen nu betekenen, wat staat er nu daadwerkelijk op het spel? En in die zin speelt dat dus aan op eigenlijk de standpunten die de VNG ook al heeft.

Bas Verberk
Oké, heel mooi. LKCA ondersteunt natuurlijk het culturele veld en vooral educatie en participatie. En veel gemeenten hebben ook helaas moeten bezuinigen op kunstencentra of muziekscholen of muziek- en kunstsubsidies. Dus ik kan me best wel voorstellen dat er organisaties zijn in de culturele sector die eigenlijk heel enthousiast worden van deze actie en die heel graag zouden steunen. Maar hoe zouden ze dat kunnen doen?

Marinka Mulder
Dat kunnen ze doen door van zich te laten horen op sociale media of op hun website. Door daar duidelijk te maken wat daar op het spel staat. En draag op deze manier bij aan de samenleving. Maar wij zijn daar wel van afhankelijk dat daar middelen voor beschikbaar blijven vanuit de gemeenten. Dus op die manier. Het kan ook door een email te sturen naar de woordvoerders in de Tweede Kamer. Op de website ‘Stop lokale bezuinigingen’ vind je de emailadressen van alle woordvoerders die volgende week met elkaar over dit onderwerp in gesprek gaan. En het kan natuurlijk ook door contact op te nemen met de raadsleden, wethouders om daarin samen op te trekken door bijvoorbeeld een brief te sturen. Dus al die tips vind je ook op de website. Ook juist voor deze partijen.

Bas Verberk
En kunnen zij op 2 juli ook nog op de dag zelf iets doen? Of kun je het debat volgen, of kun je het bijwonen of kun je ook meedoen aan de demonstratie?

Marinka Mulder
Je kan het debat online volgen. De demonstratie is gemaximeerd op 75 mensen vanwege de coronamaatregelen natuurlijk. Maar je kan je op de website ook inschrijven voor een digitale manifestatie en dan gaan we vlak voor het debat op sociale media van ons laten horen. En daar krijg je dan een mailtje over als je je inschrijft met hoe dat precies in elkaar steekt.

Bas Verberk
Oké. Nou heel mooi. Ik heb nog één laatste vraag. Stel dat je nou een culturele instelling bent in een gemeente waarin inderdaad bezuinigingen dreigen aan te komen op cultuur. Wat zou je dan kunnen doen richting je eigen wethouder en raadsleden?

Marinka Mulder
Ik denk dat je vooral, en ik weet dat heel veel organisaties in de cultuursector dat ook al doen, goed contact onderhouden met raadsleden en wethouders om duidelijk te maken wat je toegevoegde waarde is. Waarom je zo belangrijk bent voor de samenleving. En probeer ook als het toch moet samen tot een plan te komen. Dat helpt altijd beter dan, in mijn ervaring dan, dat de gemeente het moet gaan verzinnen. Er zijn misschien wel mogelijkheden om samen te kijken of er bijvoorbeeld andere subsidies zijn of dat de gemeente daarbij kan helpen. Ook in samenwerking met de provincie. Mijn belangrijkste tip is om goed met elkaar in gesprek te blijven.

Bas Verberk
Oké. Heel erg bedankt voor dit interview en heel veel succes. Donderdag is het hè, 2 juli?

Marinka Mulder
Ja, dank je wel.

Bas Verberk
En we zijn benieuwd naar de uitkomst.

Marinka Mulder
Ja, ik ook.

Bas Verberk
Bedankt voor het luisteren. Wil je nou meer weten over de acties ‘Stop lokale bezuinigingen’. Kijk dan op www.stoplokalebezuinigingen.nl.
Tot de volgende keer.