Kennissynthese: Cultuurbeoefening op school en in de vrije tijd
Een verzameling van tien jaar Nederlands onderzoek
publicatieOndersteuners
Ondersteuners zijn instellingen die aanbieders helpen bij hun organisatie en dienstverlening. Denk bijvoorbeeld aan gemeentelijke, provinciale en landelijke steuninstellingen, waaronder bonden en koepelorganisaties en cultuurcoaches.
In de kennissynthese kom je meer te weten over deze ondersteuners. Hieronder vind je een beknopte beschrijving van enkele onderwerpen. We benadrukken dat het hier om een zeer beperkte selectie gaat. Voor een uitgebreidere beschrijving van de onderzoeken over de ondersteuner verwijzen we je naar de kennissynthese.
Inhoudsopgave
Fondsen en (boven)sectorale instellingen
Rijkscultuurfondsen
Rijkscultuurfondsen zijn ingesteld door het ministerie van OCW en zijn een onderdeel van de culturele basisinfrastructuur. Momenteel zijn er zes rijkscultuurfondsen: Fonds Podiumkunsten, Filmfonds, Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, Mondriaan Fonds, Nederlands Letterenfonds en het Fonds voor Cultuurparticipatie.
Het laatste fonds heeft vanuit de rijksoverheid de opdracht initiatieven voor cultuurparticipatie, immaterieel erfgoed en cultuuronderwijs financieel te ondersteunen. Naast de uitvoering van subsidieregelingen besteedt het fonds ook aandacht aan cultuureducatie, cultuurparticipatie en immaterieel erfgoed met communicatie, bijeenkomsten, samenwerkingen, campagnes en beleidsvorming. Naast de rijkscultuurfondsen zijn er ook door provincies en gemeenten gefinancierde fondsen die projecten op het terrein van cultuurbeoefening subsidiëren (Van den Hoek, 2012).
Rijksgefinancierde sectorale en bovensectorale instellingen
LKCA is sinds de oprichting in 2013 een van de vijf landelijke bovensectorale ondersteunende instellingen in de BIS. Het verzorgt in opdracht van OCW de landelijke informatie- en netwerkfunctie, deskundigheidsbevordering en monitoring en onderzoek op het terrein van cultuureducatie en cultuurparticipatie.
Een van de andere bovensectorale instellingen is de Boekmanstichting, die de functie heeft om de culturele en creatieve sector te ondersteunen op het terrein van kennis en statistiek. De Boekmanstichting richt zich op de gehele sector en specifiek op cultuurbeleid. Daarbij wordt voor een klein deel ook aandacht besteed aan cultuurbeoefening. Andere ondersteunende instellingen op het terrein van cultuurbeoefening en direct ingesteld of gefinancierd door het ministerie van OCW zijn Stichting Méér Muziek in de Klas, stichting Cultureel Jongeren Paspoort (CJP) en het Platform ACCT. Voor beoefening en borging van (immaterieel) erfgoed kan onder voorwaarden een beroep gedaan worden op een van de Nederlandse rijkscultuurfondsen. Het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland (KIEN) helpt beoefenaars met het borgen van immaterieel erfgoed.
Provinciale en lokale ondersteuners
Provinciale en grootstedelijke steunfunctie-instellingen
In elke provincie en in enkele grote gemeenten bestaan ondersteunende instellingen voor cultuureducatie en/of cultuurparticipatie. Alle steunfunctie-instellingen verrichten in ieder geval ondersteuning op het terrein van cultuuronderwijs. De mate waarin deze provinciale steunfunctie-instellingen ondersteuning bieden op het terrein van cultuurparticipatie wisselt sterk per provincie. Soms ontbreekt dit vrijwel geheel, terwijl in andere provincies het minstens even belangrijk is als de ondersteuning voor cultuuronderwijs. Enkele provinciale steunfunctie-instellingen zijn ook (mede-)opdrachtgever van provinciale cultuurmonitors. De laatste tien jaar hebben de provinciale steunfunctie-instellingen een steeds belangrijkere rol gekregen in de uitvoering van het provinciaal cultuurbeleid (Goossens & Neele, 2023; Konings, 2020).
Cultuurcoaches en andere lokale ondersteuners
In enkele grote stedelijke gemeenten zijn er aparte steunfunctie-instellingen. Net als bij de provinciale steunfunctie-instellingen ligt bij deze lokale instellingen de prioriteit van de ondersteuning hoofdzakelijk of grotendeels op het terrein van cultuuronderwijs, en niet of nauwelijks op cultuurparticipatie of amateurkunst (Van Treeck et al., 2021). In veel gemeenten zijn individuen als ondersteuners van cultuurbeoefening actief. Dat is het gevolg van de landelijke beleidsregeling Brede Regeling Combinatiefuncties (BRC; onderdeel van de Brede SPUK). Bij deze matchingsregeling nemen de ministeries van VWS en OCW 40% van de salariskosten voor hun rekening, en de gemeente die gebruik wil maken van de regeling 60%. Met dit budget kunnen gemeenten een of meerdere combinatiefunctionarissen aanstellen, die ondersteuning bieden aan aanbieders van sport- en/of cultuurbeoefening, scholen en welzijn- en zorginstellingen om met elkaar te gaan samenwerken. Er zijn ook lokale ondersteuners actief die niet vanuit de BRC worden gefinancierd (Heijnen et al., 2022; Hageman et al., 2022; Poelman & Poll, 2022; Van Treeck et al., 2021).
Provinciale erfgoedinstellingen
De erfgoedorganisaties binnen het Overleg Provinciale Erfgoedinstellingen Nederland (OPEN) zorgen voor het zichtbaar maken en houden van erfgoed. Ze doen dit door onder meer zowel beheerders als gebruikers te helpen. Onderzoek van OPEN laat zien dat de ideale ondersteuningsstructuur van vrijwilligersorganisaties is ingericht op het zichtbaar maken van uitwisselingsmogelijkheden van erfgoedgroepen (Vinken & Diepstraten, 2020).
Koepelorganisaties en brancheorganisaties
Koepels van en voor kunstdocenten en artistiek begeleiders
Naast door de overheid gefinancierde ondersteuners zijn er ook organisaties die in het ‘veld’ zijn ontstaan en door het veld zelf worden gefinancierd. Dit zijn koepel- en brancheorganisaties die ondersteuning bieden aan de achterban die ze vertegenwoordigen. Voorbeelden hiervan zijn de Vereniging Leraren Schoolmuziek (VLC) en de Nederlandse Beroepsvereniging van Danskunstenaars (DBDK) (Van den Hoek et al., 2012).
Koepels van en voor cultuur- en onderwijsinstellingen met kunsteducatie-aanbod
Er zijn meerdere organisaties die buitenschoolse cultuureducatie aanbieden. Een daarvan is Cultuurconnectie, een organisatie die kunstcentra, volksuniversiteiten, muziekscholen en kunstinstellingen vertegenwoordigt. Daarnaast zijn er koepel- en brancheorganisaties die zich niet richten op cultuureducatie of -participatie, maar instellingen vertegenwoordigen die deels aanbod verzorgen op het gebied van cultuurbeoefening. Voor het onderwijs zijn dat bijvoorbeeld de PO-Raad, VO-raad en de Academie voor Schoolleiders. Voor culturele instellingen zijn er de Vereniging Openbare Bibliotheken, de Vereniging Nederlandse Poppodia en Festivals en de Nederlandse Museumvereniging (Van Treeck et al., 2021).
Koepels van en voor amateurkunstverenigingen
Er bestaat een groot aantal bonden en koepelorganisaties dat amateurkunstverenigingen vertegenwoordigt en ondersteunt. Deze koepels lopen sterk uiteen in het aantal leden en de omvang van de organisatie. De grootste koepelorganisaties zijn Koornetwerk Nederland (KNN) en de Koninklijke Nederlandse Muziek Organisatie (KNMO). Veel bonden en koepelorganisaties worden geconfronteerd met een teruglopend ledental. Koepels ontvangen geen structurele overheidsfinanciering en zijn vaak afhankelijk van vrijwillige bestuurders. Dat maakt de ondersteuning die zij kunnen bieden beperkt en kwetsbaar. Ook gaat dit ten koste van hun zichtbaarheid en bereik (Van Treeck et al., 2021, Neele & Roorda, 2023; Vulpen et al., 2021).
Ondersteuningsstructuur voor talentontwikkeling
Talentontwikkeling is een continu proces dat op allerlei plekken plaatsvindt. Daardoor heeft het geen duidelijke positie in de ondersteuningsstructuur. Voor de ontwikkeling van jong talent kunnen evenementen als stimulans dienen. Voorbeelden hiervan zijn het Prinses Christinaconcours, Popronde en de Grote Prijs van Nederland.
Ook docenten, ouders, muziekscholen, musea en andere instellingen zijn belangrijke schakels in de keten van talentontwikkeling. Beoefenaars kunnen financiële ondersteuning aanvragen bij verschillende fondsen, zoals Werkbijdragen voor Jong Talent en het Mondriaan Fonds. De belangrijkste belemmeringen die jonge talenten ervaren zijn te weinig geld, te weinig oefenruimten en te weinig mogelijkheden om op te treden (Roorda, 2014; Van Eijck et al., 2016; Slaa, 2017).
Praat verder over dit onderwerp met deze expert(s):
Bekijk alle experts
Arno Neele
Functie: Specialist Onderzoek
Expertise: onderzoek,overheidsbeleid
arnoneele@lkca.nl
030 711 51 07
Luud Goossens
Functie: Specialist Onderzoek
Expertise: onderzoek,overheidsbeleid
luudgoossens@lkca.nl
030 711 51 27
artikel
opinie